روغن کلزا که در نوع خوراکی خود با نام کانولا نیز شناخته می‌شود، یکی از پرمصرف‌ترین روغن‌های گیاهی در جهان است. این روغن از دانه‌های گیاه Brassica napus استخراج شده و به دلیل خواص منحصربهفرد خود در آشپزی، صنایع غذایی و حتی صنایع غیرخوراکی کاربرد گسترده‌ای دارد. ترکیب متعادل اسیدهای چرب، نقطه دود بالا و طعم خنثی، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای مصرف روزمره تبدیل کرده است. اما خواص روغن کلزا تنها به آشپزی محدود نمی‌شود؛ این روغن در تولید سوخت‌های زیستی، روان‌کننده‌ها و حتی مواد آرایشی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با طریقه مصرف و فوائد و مضرات روغن کانولا (کلزا) تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
جایگاه روغن کلزا در طب سنتی
در منابع طب سنتی به طور مشخص درباره طبع روغن کلزا (Canola Oil) صحبت نشده، اما با توجه به ویژگی‌های آن، طبعی متعادل و رو به گرمی دارد. این یعنی نه خیلی گرم است و نه خیلی سرد، اما کمی گرمی در آن احساس می‌شود.
خواص و ارزش غذایی روغن خوراکی کلزا
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های روغن کلزا، ترکیب متعادل اسیدهای چرب آن است. این روغن دارای مقدار کم چربی‌های اشباع و مقدار بالای چربی‌های غیراشباع، به‌ویژه اسید اولئیک (چربی تک‌غیراشباع) است. همچنین کلزا سرشار از چربی‌های چندغیراشباع مانند امگا-۶ (اسید لینولئیک) و امگا-۳ (آلفا-لینولنیک) بوده که نسبت آن‌ها تقریباً ۲ به ۱ است. این نسبت ایده‌آل به کاهش التهاب در بدن کمک کرده و برای سلامت قلب مفید است. علاوه بر این، روغن Kolza منبع غنی از ویتامین‌های E و K است که به ترتیب به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی برای محافظت از سلول‌ها و عاملی مؤثر در انعقاد خون شناخته می‌شوند. در ادامه به معرفی خواص و فوائد این روغن خوراکی می‌پردازیم:
تقویت قلب و عروق
یکی از مهم‌ترین خواص روغن کلزا، تأثیر آن بر سلامت قلب و عروق است. این روغن حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ است که به کاهش کلسترول بد (LDL) کمک کرده و از تجمع چربی در رگ‌ها جلوگیری می‌کند. این ویژگی باعث بهبود گردش خون شده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد.
کاهش التهاب و تسکین درد مفاصل
روغن کلزای تصفیه‌نشده (تهیه شده توسط دستگاه روغن کشی) دارای خواص ضدالتهابی بوده و می‌تواند در کاهش التهاب‌های بدن مؤثر باشد. به همین دلیل، برای افرادی که از مشکلاتی مانند آرتروز و دردهای مفصلی رنج می‌برند، بسیار موثر است. مصرف موضعی و منظم این روغن به کنترل التهاب‌های مزمن و کاهش درد کمک می‌کند.
سلامت پوست و مو
این روغن خاصیت مرطوب‌کنندگی بالایی دارد و به بهبود خشکی پوست کمک می‌کند. استفاده از روغن کلزا روی پوست باعث نرمی و لطافت شده و از ایجاد چین و چروک جلوگیری می‌کند. همچنین، ماساژ پوست سر با این روغن موجب تقویت فولیکول‌های مو شده و از ریزش مو جلوگیری می‌کند. ویتامین E موجود در روغن کلزا، خاصیت نرم‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی فوق‌العاده‌ای دارد و به کاهش چین‌وچروک و جلوگیری از پیری زودرس پوست کمک می‌کند.
بهبود عملکرد گوارش
روغن کلزا در صورت مصرف متعادل، تأثیر مثبتی بر عملکرد گوارش دارد و می‌تواند به بهبود هضم غذا و کاهش یبوست کمک کند. استفاده از آن در رژیم غذایی، به عملکرد بهتر روده‌ها و کاهش مشکلات گوارشی کمک می‌کند.
تنظیم قند خون
مطالعات نشان داده‌اند که روغن Canola می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش داده و برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد. مصرف آن در مقادیر متعادل به تنظیم قند خون کمک کرده و از نوسانات شدید قند جلوگیری می‌کند.
تقویت سیستم ایمنی
به دلیل دارا بودن ویتامین E، روغن کلزا می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند. این ویتامین خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت کرده و روند پیری سلولی را کند می‌کند.
مضرات روغن کلزای تراریخته
بیشتر روغن‌های کلزا موجود در بازار از دانه‌های تراریخته تهیه می‌شود که تأثیرات آن بر سلامت همچنان مشخص نیست. همچنین، نوع تصفیه‌شده آن ممکن است حاوی چربی‌های ترانس باشد که خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، عدم تعادل اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ در برخی انواع فرآوری‌شده می‌تواند باعث التهاب و مشکلات قلبی شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود از روغن کلزای ارگانیک و طبیعی استفاده کنید تا از خواص آن بهره‌مند شوید و از مضرات احتمالی جلوگیری کنید.
کاربرد و طریقه مصرف روغن کانولا
روغن کلزا به دلیل طعم ملایم و خنثی، برای پخت‌وپزهای مختلف ایده‌آل است. نقطه دود بالای این روغن (حدود ۲۰۴ درجه سانتی‌گراد) آن را به انتخابی مناسب برای روش‌هایی تبدیل کرده است. همچنین، به دلیل بافت سبک و جذب کمتر روغن در غذاها، جایگزینی مناسب برای روغن‌های سرخ‌کردنی ناسالم به شمار می‌آید. در ادامه به کاربردهای این روغن در آشپزی می‌پردازیم:
- سرخ کردن عمیق و سطحی
- تفت دادن سبزیجات و گوشت
- پخت غذاهای گریل شده
- تهیه سس و سالاد
- پخت کیک و شیرینی
نحوه مصرف روغن کلزا در طب سنتی
روغن کلزا را می‌توان به عنوان جایگزینی سالم برای روغن‌های مضر در آشپزی استفاده کرد. همچنین، استفاده موضعی از آن برای تقویت پوست و مو توصیه می‌شود. در برخی موارد، ترکیب این روغن با روغن‌های گرم‌تر مانند روغن کنجد یا سیاهدانه می‌تواند اثرات درمانی آن را افزایش دهد.
کاربردهای بهداشتی روغن Canola
از این روغن در صنعت آرایشی و بهداشتی برای تولید صابون، کرم‌های مرطوب‌کننده و محصولات مراقبت از مو استفاده می‌شود.
نکات مهم در مصرف روغن کلزا
در گذشته، یکی از نگرانی‌های مربوط به روغن کلزا، وجود مقادیر بالای اسید اروسیک در آن بود که ممکن بود در دوزهای بالا برای سلامتی مضر باشد. اما امروزه، اصلاح ژنتیکی باعث شده است که روغن کانولا (نوع اصلاح‌شده کلزا) کمتر از ۲ درصد اسید اروسیک داشته باشد و برای مصرف انسانی کاملاً ایمن باشد. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این روغن را به‌عنوان یک ماده خوراکی سالم تأیید کرده است.
جمع‌بندی
روغن کلزا با ترکیب منحصربهفرد اسیدهای چرب، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی، یکی از سالم‌ترین روغن‌های گیاهی برای مصرف روزمره بحساب می‌آید. علاوه بر فواید آشپزی، روغن کلزا در طب سنتی به عنوان یک روغن سالم و مفید شناخته می‌شود که می‌تواند در تقویت قلب، تنظیم کلسترول، بهبود گردش خون، کاهش التهاب، تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت پوست و مو نقش داشته باشد. با این حال، مانند هر روغن دیگری، باید در مصرف آن تعادل را رعایت کرد تا بیشترین بهره را از خواص آن برد. از سوی دیگر، کاربردهای صنعتی گسترده این روغن، نشان‌دهنده ارزش بالای آن در صنایع مختلف است. با توجه به تمامی این ویژگی‌ها، می‌توان روغن کلزا را یکی از ارزشمندترین روغن‌های گیاهی قرن حاضر دانست.